Veelgestelde vragen over rechten en plichten van medewerkers bij collectieve vakbondsacties sector Rijk

Wat zijn collectieve vakbondsacties?
Collectieve vakbondsacties zijn georganiseerde acties die vakbonden opzetten om de belangen van werknemers te behartigen. Het doel is om druk uit te oefenen op de werkgever. Bijvoorbeeld voor betere arbeidsvoorwaarden, hogere lonen, betere arbeidsomstandigheden of tegen ontslagen. Voorbeelden van collectieve vakbondsacties zijn stakingen, stiptheidsacties, demonstraties, petities.

Mag ik als rijksoverheidsmedewerker deelnemen aan een collectieve actie?
Ja, je hebt het recht om deel te nemen aan collectieve acties, als deze zijn georganiseerd door een erkende vakbond en voldoen aan de wettelijke voorwaarden. De actie moet gericht zijn op het behartigen van collectieve belangen, zoals loon- of arbeidsvoorwaarden. Een uitzondering kan gelden voor vitale functies of werkzaamheden, zie onder vraag over uitzonderingen.

Moet ik mijn deelname aan een collectieve actie vooraf melden?
Nee, je bent niet verplicht om je deelname aan een collectieve actie van tevoren aan je werkgever te melden. Wel moet de vakbond die de actie organiseert, de werkgever tijdig informeren over de geplande actie.

Kan ik een disciplinaire maatregel krijgen als ik meedoe aan een collectieve actie?
Als de collectieve actie rechtmatig is (georganiseerd door een erkende vakbond en gericht op collectieve belangen), mag je werkgever geen disciplinaire maatregelen nemen. Wel is het beleid binnen de sector Rijk dat de werkgever het loon inhoudt voor de uren dat je niet werkt tijdens een staking of werkonderbreking. Om dat te voorkomen kun je ook verlof opnemen voor die uren.

Mag mijn werkgever mijn deelname aan een collectieve actie registreren?
Ja, de deelname mag worden geregistreerd. Omdat niet-actievoerende medewerkers recht hebben op loon als zij door een collectieve actie niet kunnen werken, is registratie van actievoerende medewerkers noodzakelijk. Er wordt dan uitsluitend geregistreerd om de wel en niet-actievoerende medewerkers van elkaar te onderscheiden. De registratie van wel- en niet-actievoerende medewerkers wordt niet in de personeelsdossiers opgenomen.

Wat als ik niet wil deelnemen, maar mijn collega’s wel?
Je bent niet verplicht om deel te nemen aan een collectieve actie. Als je wel werkt tijdens een collectieve actie, mag je niet worden belemmerd in je werkzaamheden. Je hebt recht op een veilige en normale werkomgeving. Je mag niet worden gediscrimineerd of onder druk gezet door collega’s of vakbondsleden. Het is niet de bedoeling dat je het werk van je actievoerende collega’s overneemt.

Moet ik vakbondslid zijn om mee te mogen doen met een collectieve actie?
Nee, in Nederland hoef je geen lid te zijn van een vakbond om mee te mogen doen aan een collectieve actie. Vakbonden organiseren acties vaak voor alle werknemers binnen een bepaalde sector of bedrijf, ongeacht of ze lid zijn of niet. Wel is het zo dat vakbondsleden vaak meer invloed hebben op de besluitvorming over acties. En dat vakbonden soms extra ondersteuning bieden aan leden, zoals rechtsbijstand of stakingsvergoeding.

Gelden er speciale spelregels voor collectieve acties binnen het Rijk?
Voor collectieve acties binnen de sector Rijk gelden de volgende vier speciale spelregels:

Deelname aan collectieve acties is toegestaan voor zover dat niet in bijzondere gevallen door de rechter is verboden.
Bij stakingen en werkonderbrekingen ontvangt de medewerker over de niet gewerkte uren geen maandinkomen. Deelnemers aan een staking of werkonderbreking moeten dus rekening houden met een korting op het maandinkomen. De HR-adviseur kan adviseren hoe de korting op het maandinkomen bij stakingen of andere collectieve acties wordt toegepast.
Als een ambtenaar een korting op het maandinkomen wil voorkomen, kan deze ervoor kiezen vakantie-uren op te nemen dan wel in overleg met de manager het werkrooster zodanig aan te passen dat de bewuste uren op een later moment worden ingehaald.
Gebruik van eigendommen (zoals dienstauto´s of kantoren) en voorzieningen (zoals zakelijke e-mailadressen) van de werkgever bij collectieve acties is zonder aanvullende afspraken met de werkgever niet toegestaan. De Mobiliteitskaart Rijksoverheid mag niet gebruikt worden bij collectieve acties.

Gelden er uitzonderingen voor het recht op deelname aan collectieve acties?
Ja, voor de continuïteit van de uitvoering van bepaalde vitale overheidstaken (bijvoorbeeld het bewaken van gedetineerden) kan de hoogste leidinggevende genoodzaakt zijn collectieve acties te beperken. Daarvan is in ieder geval sprake als de openbare orde/veiligheid in het geding is, of als gevaar voor de (volks)gezondheid dreigt, dan wel sprake is van levensbedreigende situaties. De hoogste leidinggevende moet aangeven welke functies of werkzaamheden binnen de dienst in dit verband als vitaal worden beschouwd, en welke minimale bezetting noodzakelijk is voor de continuïteit van de uitvoering. Het primaire proces dat nodig is voor de uitvoering van essentiële taken van de bewindspersonen dient gewaarborgd te zijn.

Mogen faciliteiten (gebouwen) van de werkgever door vakbonden worden gebruikt bij collectieve acties?
Ja, de vakbonden en werkgevers hebben in het Sectoroverleg Rijk over het gebruik van faciliteiten (gebouwen) het volgende afgesproken:

“In geval vakbonden voor het informeren of raadplegen van medewerkers gebruik willen maken van een ruimte van de werkgever, zal dit door hen worden gemeld bij de secretaris van het Decentraal Georganiseerd Overleg (DGO), die dit verder voor hen regelt. Uitgangspunt is dat het mogelijk is in redelijkheid gebruik te maken van de aanwezige faciliteiten. Indien het gebruik van de faciliteiten om praktische redenen niet uitkomt op een bepaalde dag of tijdstip, zal in overleg worden nagegaan wanneer wel een ruimte beschikbaar is. Als in een uitzonderlijk geval hierover onenigheid ontstaat, zal over het gebruik van de faciliteiten tussen betreffende vakbonden en de voorzitter van het DGO (de SG) overleg worden gevoerd. De daadwerkelijke opdracht aan de facilitaire dienst om een ruimte voor de vakbonden gereed te maken, wordt gegeven door het lokaal management en niet door de vakbonden.”

Mogen de interne media van de werkgever door vakbonden worden gebruikt bij collectieve acties?
Ja, de vakbonden en werkgevers hebben in het Sectoroverleg Rijk over het gebruik van interne mediakanalen het volgende afgesproken:

“In geval vakbonden voor het informeren of raadplegen van medewerkers gebruik willen maken van het departementale intranet en/of interne media, zal dit worden gemeld bij het

secretariaat van het DGO, dat dit verder voor hen regelt.

Uitgangspunt is dat het voor vakbonden mogelijk is in redelijkheid gebruik te maken van de aanwezige faciliteiten.
De informatie van de vakbond heeft een feitelijk karakter.
Ingeval een bijeenkomst wordt aangekondigd, zal daarbij ten minste de naam van de vakbond, plaats, locatie en tijd en de naam/titel van de bijeenkomst worden vermeld.
Ingeval het over andere zaken gaat, zal ten minste de naam van de vakbond, het onderwerp en de reactiemogelijkheid worden vermeld.
De informatie zal tijdig door de vakbond aan de organisatie worden verstrekt, zodat de melding op een onderling af te spreken tijdstip kan worden gepubliceerd.

Als in een uitzonderlijk geval hierover onenigheid ontstaat, zal over het gebruik van interne media en intranet door de betreffende vakbond en de voorzitter van het DGO overleg worden gevoerd.”

Waar vind ik meer informatie?
Met vragen kun je terecht bij je leidinggevende. Meer informatie vind je ook in de CAO Rijk Home | CAO Rijk

en op het Rijksportaal. Staken, werkonderbreking, manifestaties en bijeenkomsten - Rijksportaal